Het Collectief brengt, op podia in Brussel, Innsbruck (A) en Cuenca (E), één van de meest tot de verbeelding sprekende werken uit het twintigste eeuwse repertoire: het ‘Quatuor pour la fin du Temps’. De Franse componist Olivier Messiaen componeerde dit ‘muzikale visioen’ tijdens zijn detentie in het krijgsgevangenenkamp Stalag VIIIa in Silezië. Onder invloed van de erbarmelijke omstandigheden gebruikte hij de bijbelse Apocalyps als bron van inspiratie. Met behulp van ingenieuze en geheel eigen harmonische en ritmische procedés, en vooral door vaak extreem langzame tempi aan te houden, slaagt Messiaen erin de notie van tijd en ruimte te doen vervagen. Messiaen kon uiteindelijk een kunstminnende kampbewaker ervan overtuigen een concertavond te organiseren om het Quatuor in première te brengen voor honderden medegevangenen.
Door deze beklijvende ontstaansgeschiedenis heeft het werk na de oorlog vrij snel de harten van het grote publiek kunnen veroveren. Ook voor Het Collectief is elke uitvoering van het Quatuor weer een bijzondere ervaring. Telkens weer geraken we in de ban van de universele, mystieke boodschap die het werk in zich draagt.
In Le Senghor te Etterbeek zetten we, als voorprogramma voor Messiaen, de schijnwerpers op één van zijn invloedrijkste studenten: Pierre Boulez. Toen Boulez nog geen twintig jaar oud was, schreef hij een ‘Sonatine’ voor fluit en piano. Het werk staat bol van de meest vooruitstrevende compositietechnieken en is instrumentaal én qua samenspel bijzonder moeilijk uit te voeren. Soms lijkt het wel alsof Boulez de lichtvoetige titel ironisch bedoeld heeft. Na het overwinnen van de enorme technische uitdagingen verschijnt echter een fris en gevarieerd stuk muziek, en kunnen de uitvoerders zich uitleven in de bliksemsnelle dubbele canons en een extreem gevarieerd kleurenpalet.
Boulez was ook één van de pioniers van de elektronische muziek. Zijn ‘Dialogue de l’ombre double’ (1985) is daar een mooi voorbeeld van: een vooraf door de klarinettist opgenomen tape wordt afgespeeld via zes luidsprekers die in de concertzaal verspreid staan. De live gespeelde klarinet treedt tijdens het concert in dialoog met zijn eigen elektronische schaduw. Zo ontstaat een akoestische topbelevenis voor de avontuurlijke oren!
In Innsbruck bouwen we het programma op rond het thema van de oorlog. Naast Stravinsky's 'Histoire du soldat' horen we werk van van de Tsjechische componist Erwin Schulhoff, die overleed in een concentratiekamp,.Van Béla Bartók, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in ballingschap leefde in de VSA, spelen we de jazzy 'Contrasts'.
Ons concert op de 'Semana de Música Religiosa de Cuenca' is volledig aan Messiaen gewijd. In de aanloop naar het 'Quatuor' zingt sopraan Katrien Baerts de 'Poèmes pour Mi', een prachtige cyclus waarin Messiaen de liefde voor zijn eerste vrouw Claire Delbos naar een mystiek niveau tilt...
Het Collectief
Katrien Baerts, sopraan
Yannick Willocx, geluidsingenieur